Pro senfareco...
Mi bedaŭras la problemo pri ĉinaj literoj
Ekde antaŭ pli ol 4 000 jaroj, brila ĉina historio fieras multajn kulturajn heredaĵojn kiel la Grandan Ĉinan Muron*1, Budhismajn skulptaĵojn k.a. Interalie, mi pensas, ke la plej rimarkinda rezulto estas la nasko de litera kulturo, en kiu oni kreis pli ol dek miloj da ideogramoj. Ĉinaj ideogramoj estas laŭvorte gramo(skribaĵo) de ideoj. Ili jam ekzistis en la epoko, kiam Konfuceo, Menceo kaj SIMA Qian, kiuj vivis antaŭ ol Jesuo naskiĝis. La eminentaj antaŭuloj, kiuj naskis ideogramojn, diskutadis dum kelkaj jaroj kun interŝanĝo de "Profunda pensado kaj profunda konsidero, superhoma kapablo, buŝangulŝaŭma diskuto kaj salivdisŝuta disktego, timigprema etoso kaj neproksimiĝebla ĉetabla konferenco*2." Post kreema prilaborita pintaŭtoritata kompleto de ideogramoj*3.
Per vicoj de ĉinaj ideogramoj, oni verkis poemojn kaj mirinde verve esprimas sian ideon kaj situacion ekzemple en sunsimile brilanta poemo de Baj Juyi "Chang Hen Ge (Kanto de eterna bedaŭro)." Japanoj legis longajn vicojn de ideogramoj kvazaŭ ĝi estus japana lingvo uzante revenpunktoj*4 kaj unu-du-punktoj*5. Tiu kompleksa metodo estas bela rimedo por transdoni ardantan koron de ĉina poeto al Japanoj. Temas pri revenpunkto, ankaŭ en japanlingvo ni havas la vorton "就中(cuku-nakani -->legu:nakan-zuku)*6." Oni malofte uzas la vorton sed estas interese. Legi la poemon de Tao Yuanming "Je heimeniro*7" en japana legmaniero bone sonoras.
歸去來兮 田園將蕪
歸 去來 兮 田 園 將 蕪
かへり なん いざ 田 園 將に 蕪れなんと す
kaheri nan iza denen masani arenannto su
Nun rezigninte la oficon, mi revenu hejmen. Kampoj de naskiĝhejmo devas esti jam ne kultivitaj. ......
En nuna ĉinujo, oni tro simpligis la ideogramojn. Tio rezultis perdi guston de ĉiu ideogramoj kaj rompis elegantajn etosojn, kiujn ĉiu ideogramoj havis. Se s-ro Tao Yuanming vidus nunajn literojn, li sendube lamentus dirante, "Ideogramoj estis laŭplaĉe kruele rompitaj." S-ro Du Fu dirus pri nuntempaj ĉinaj literoj, "Ne en estinteco nek estonteco neiam estus pli da rompado de ideogramoj ol ĉi tia simpligo kun sensenca senemocia traktado, mia koro estas ŝirita, malĝoja, malespera kaj senforta. Jam verŝita akvo neniam revenos en la basenon. Mi dormas malsekigante mian kusenon*8."
Ankaŭ en Japanujo, kiu havas kulturon per ĉina ideogramo, certe faris simpligon. Sed oni ne ŝanĝis ilin tiel troe, ke oni ne povas imagi originalan formon. Post la Dua Mondomilito, simpligo de ideogramo estis ĉefe malmultigo de strekoj. Ekzemple, la vorto "studi" havis la ideogramon "学" sed tiu formo estis originale "學". Ni memoris ĝin murmurante "メメヨヨ…(me me jo jo....laŭ 'katakana'-literoj)". En Japanujo, oni ŝanĝis la enan parton "黄" de ideogramo "廣", kiu signifas 'vasta' al katakana-litero "ム" sed en Ĉinujo oni metis nenion metis ene, do ĝi fariĝis nur "广 ". "区" estis originale "區", en kiu "品(aĵo)" ŝanĝiĝis al katakana-litero "メ." Alie, unu fojon oni deprenis "重(peza)"-n el "働(labori)" kaj faris ĝin "イカ(ika=sepio)." Oni ne ŝatis la rezulton de laborado estas nur sepiaĵo, do la ideogramo prave reprenis sian originalan formon "働(イ:home+動:moviĝas)*9". "Estas erare, ne korekti eraron." La frazo de majstro Konfuceo en "Analektoj de Konfuceo."
Ĉinaj literoj estas tro simpligitaj. Ĉinoj uzas la ideogramon "業" nur prenante komencan kvin strekojn "业." Pro la simpligo mia koro bolas per mia "業 (emocio, kiun racio ne povas subpremi)" kaj krias, "Ne faru ĝin sinjoro!" Samkiel aliaj ideogramoj. Ĉu tio ne estas maldeca al superbaj saĝuloj de antaŭ 4 000 jaroj? Ĉu oni ne povis simpligi Usonon "美国(=bela ŝtato)"? al kiu Ĉinujo ofte esprimas malŝaton.
Multaj vortoj estis kreitaj en Japanujo uzante ideogramojn. MASAOKA Ŝiki*10 elpensis "野球(kampo-pilko)" por basbalo. Terminoj de ekonomio, komiksoj kaj multaj ĉiutagaj vortoj kiel 大丈夫(en ordo), 人気(populareco), 違和感(malkonforto), 達人(majstro), 職場(laborejo) k.t.p. ... sennombraj japandevenaj vortoj dancas en Ĉinujo. Eĉ ekzistas 15 japannaskitaj ideogramoj kiel "峠(touge = montopasejo). Multan dankon.
Rimarkoj de tradukinto:
Ĉi tie, la aŭtoro skribas pri la Muro, kiu estis konstruita ekde la 7a jarcento a.K. Nua trisma loko estis konstruita en la 15a - 16a jarcento en erao de Min dinastio.
*2 Profunda pensado kaj profunda konsidero, superhoma kapablo, buŝangulŝaŭma diskuto kaj salivdisŝuta disktego, timigprema etoso kaj neproksimiĝebla ĉetabla konferenco.
La aŭtoro de ĉi tiu artikolo faras ideogramludon. En Japanujo, sama ideogramo havas kelkajn legmanierojn kaj signifojn. Utiligante tiun karakteron, oni ofte ludas per ideogramoj. Japana lingvo estas skribata kutime per tri aŭ kvar specaj literoj, nome Kanji(漢字japana formo de idogramo), Hiragana（ひらがな）, Katakana（カタカナ） kaj latina(abc ... xyz), miksite. Sed ĉi tie la aŭtoro skribis nur per Kanji-literoj.
*3 Post kreema prilaborita pinte aŭtoritata kompleto de ideogramoj.
Ankaŭ ĉi tie, la aŭtoro faras ideogramludon.
*4 revenpunktoj *5 unu-du-punktoj
Japana antikva intelektuloj kreis metodon, por ke ĉinajn dokumentojn kaj literaturojn kiel japanan lingvo. Ĉina kaj japana lingvoj diferencas unue ĉe vortordoj. Tial ni legas en japana ordo. Ekzemple;
"Mi aĉetis libron." fariĝas japanorde "Mi libron aĉetis." Sed anstataŭ re skribi, ni esprimas ĝin sekve;
"Mi aĉetis > libron." Ĉi tie ">" estas revenpunkto, kiu montras la du vortoj renversiĝas je legordo.
Sed kiam ni volas legi plurajn vortojn pli frue tiam ni uzas unu-du-punktojn kiel jene;
"Mi aĉetis la dikan libron." --> "Mi aĉetis2 la dikan libron1." La lasta montora, ke ni legu ĝin "Mi la dikan libron aĉetis."
Plue kiam ni legas idegramon japan lingve, ofte necesas "okuri gana(aldona sonlitero)."
*6 就中(cuku-nakani -->legu:nakan-zuku)
Ĉi tiu vorto signifas speciale rekomendindan aĵon el elkaj bonkvalitaj aĵoj de samsceco. Ĉi tiu vorto naskiĝis ene de amantoj de japanaj glavoj.
*7 la poemon de Tao Yuanming "Je heimeniro"
La legmanieron, kiun ĉi tiu aŭtoro tre ŝatas, faris japana antikva intelektulo SUGAŬARA Miĉizane(845 - 903). Oni nun festas lin kiel dio de studado.
*8 Mi dormas malsekigante mian kusenon
Pro malĝojo aŭ kordoloro, kaŝe ploras en lito kaj endormiĝas.
Ĉi tiu ideogramo montras, ke homo moviĝas por labori. Se simpliginte forigas 重 la restoj fariĝas "イ:home+力:forto", tial la rezulto ne estas malbone por esprimi laboradon. Sed kiel la aŭtoro skribis, japanaj literoj havas ankaŭ katakanaojn, se oni legas ĝin kiel katanaon, ĝi montras sepion.
MASAOKA Ŝiki (1867--1902) estas japana hajkisto kaj utaisto.