Pro senfareco...
Mi glitis kaj falis, la monto estis kvieta
Temas pri hajkisto, oni ekpensas nomojn de MACUO Baŝo, MASAOKA Ŝiki kaj KOBAJAŜI Issa. Tiuj verkis ortodoksajn hajkojn de 5, 7 kaj 5 silaboj. La tipa hajko, kiun oni trovas en lernolibro, estas;
" 古池や蛙飛びこむ 水の音".
古 池 や 蛙 飛びこむ 水の 音
furu -ike-ja kaŭazu*1 tobikomu mizuno-oto
(en) malnovan lageton rano plonĝis akvo -sono
"Kaŭazu(rano)" estas la sezona vorto. "蛙飛びこむ(rano plonĝas)" estas bonege. Desur rando de lageto, kie neniu troviĝas kaj kvieta, rano plonĝas kaj ondoringo de akvo etendiĝas sur surfaco de akvo. La priskribo de kvieta ĝardeno asocias al ni la pentraĵon "Nimfeo" fare de Monet. Cetere, Monet kaj Gogh estis forte incitita de ukijo-bildo en epoko de Edo, kaj en pentraĵo de Gogh, ni fojfoje trovas esprimmanieron de ukijo-bildoj.
Mi parodiis hajkon de Baŝo;
" 炎天下 買わず飛びこむ 百貨店"
炎 天 下 買わず 飛びこむ 百貨 店
en -ten -ka kaŭazu*2 tobikomu hjakka-ten.
bruliga ĉielo sube neaĉetante plonĝis magazenon
Ĉar la vetero estis tro bruliga, mi plonĝis en malvarmetan magazenon kvankam mi nenion aĉetis.
" 炎天" estas sezona vorto por somero. Lastatempe, tro varmega vetero daŭras, kaj magazenoj estas utiligata kiel ŝirmejo por eviti varmegon. Tian staton mi parodie esprimis. Feliĉe, apude de mia loĝantaro, troviĝas granda magazeno kun vendejoj por ĉiu specaj varoj kiel elektraj produktaĵoj, vestaĵoj, libroj kaj legomoj. Mi ne hezitas plonĝi en tien. Kompreneble, mi aĉetas kion mi bezonas.
Recenzo pri hajko estas tre severa, oni kritikas, "Tio estas tro eksplikema, proza, k,t,p." Troviĝas montoj da famuloj, kiuj havas propran opinion. Komentoj de s-ro KANEKO Tota*3 estis amuzaj. Bedaŭrinde li forpasis sed mi imagas, ke li mordas hajkojn kritike ankaŭ en alia mondo, kaj mi amuziĝas pri tio.
Iuj skoloj de hajko ne estas limigita de 5-7-5 silaboj kaj esprimas per libera maniero. La tipa hajkisto de tiu stilo estas vaganta hajkisto TANEDA Santoka, mi pensas. Li naskiĝis kiel unua filo de sake-produktejo en la urbo Hofu de Jamaguĉi-gubernio. Li naskiĝis en la 15a jaro de Meiĵi(1882). La vera nomo estas TANEDA Ŝoiĉi. Kiam li estis 10 jara, li ricevis grandan ŝokon trafite de malfeliĉa morto de sia patrino. Li estis klera kaj montris bonegan lernkapablon kaj eniris en Ŭaseda-universitaton. Sed forlasis ĝin post suferado kaj fariĝis vaganta hajkisto. Li edziĝis, kiam li estis 27 jara, sed eksedziĝis 10 jarojn poste. Li vagadis tra la tuta lando kaj vidis multajn okazaĵojn. Li fariĝis monaĥo kaj praktikis budhismon kun almozpetante tra la tuta Japanio krom Hokkaido.
Ĉie survoje, li penikis por donaci hajkon. Multaj hajko-monumentoj kun lia lerta skribaĵo staras ĉe diversaj lokoj en ĉi tiu lando.
Mi amas jenajn hajkojn el multaj liaj verkoj.
分け入っても分け入っても青い山(1926, 44 jara)
分け 入っても 分け 入っても 青い 山
Ŭake-ittemo ŭake-ittemo aoi jama
*Mi paŝas sur la montara vojo. Kiom profunde mi eniras, nur blua montoj daŭras.
うしろすがたのしぐれてゆくか(1931, 49jara)
うしろ すがた の しぐれて ゆく か
Uŝiro-sugata-no ŝigurete juku-ka.
*En frua vintro, mi vidas malantaŭon de vojaĝanto, kiu paŝadas en intermita pluvo.
鉄鉢の中へも霰(50 jara )
鉄 鉢 の 中 へ も 霰
Te -ppacu-no naka-e -mo arare
*Hajlo faladas, dum mi paŝas por almozpeto, hajlo senkompate falas ankaŭ en la feran bovlon sur mia mano.
(Tradukinto aldonis suprajn klarigojn kun * signoj.)
Mi aparte volas mencii pri jena hajko;
すべってころんで山がひっそり(1929, 47jara)
すべって ころんで 山 が ひっそり
Subette koronde jama-ga hissori
Dum soleca vojaĝo, li ofte glitis kaj falis sed senrilate al tia afero, montoj staras kviete.--- Nur ĉi tian pejzaĝon, la aŭtoro ne priskribis, mi pensas. Mi opinias, ke li verkis ĝin de mondskala vidpunkto. Dum 2000 jaroj, homaro pasigis neniun jaron pace senkonflikte. Ĉiam militis inter nacioj aŭ ene de ŝtato. Vidante nunan mondon, mi trovas glitadon kaj faladon en diversaj lokoj sed la Tero estas muta.
Mi volas diri, ke tio estas averto de Santoka, kiu en la 4-a de Ŝoŭa(1929), verkis tiun hajkon kun grandioza pejzaĝo mondskala. Santoka bedaŭris homaron, kiu ĉiam glitadas kaj faladas ie, kaj priverkis militon kaj pacon metafore. La Tero neniam kontraŭatakas. Ĝi nur povas eksplodigi vulkanon kaj ŝprucigi magmon. Paŝo al terboligo povas esti venĝo kontraŭ homaro.
炎天下 買わず飛びこむ百貨店 たまには一つ義理チョコを買う 哲香
炎 天 下 買わず 飛びこむ 百貨 店
en -ten -ka kaŭazu tobikomu hjakka-ten.
bruliga ĉielo sube neaĉetante plonĝis magazenon
Ĉar la ĉielo estis tro bruliga, mi plonĝis en malvarmetan magazenon,
たまには 一つ 義理 チョコ を 買う 哲香
tamaniŭa hitocu giri -choko-ŭo kaŭ Tekka
foje unu sindevigan ĉokoladon aĉeti (aŭtoro)
tamen, mi foje aĉetas unu ĉokoladon por iomete konsoli mian penton de konscienco.
Rimarkoj de tradukinto;
Japana lingvo havas multajn duopajn aŭ pluropajn vortojn, kiuj havas samajn prononcon sed malsamajn signifojn. Ĉi tiu estas unu el fontoj de ŝerca vortludo.
La unua "kaŭazu" estas nur o-vorto "rano" kaj la dua estas verbo "ne-aĉeti."
Li estis hajkisto kaj studanto pri KOBAJAŜI Issa kaj TANEDA Santoka.